Căn cứ theo quy định tại Điều 12 Luật Nghĩa vụ quân sự 2015 quy định về đối tượng đăng ký nghĩa vụ quân sự như sau:
Tạm hoãn nghĩa vụ quân sự với những công dân nào?
Trả lời thắc mắc này, thiếu tá Võ Thành Nhân, Trợ lý công tác quần chúng, Phòng chính trị Sư đoàn 330, Quân khu 9, cho biết Điều 41 của luật Nghĩa vụ quân sự đã quy định cụ thể về những trường hợp miễn và tạm hoãn nghĩa vụ quân sự.
Theo đó, sẽ tạm hoãn gọi nhập ngũ đối với những công dân: chưa đủ sức khỏe phục vụ tại ngũ theo kết luận của hội đồng khám sức khỏe; là người duy nhất phải trực tiếp nuôi dưỡng thân nhân không còn khả năng hoặc chưa đến tuổi lao động; trong gia đình bị thiệt hại nặng về người và tài sản do tai nạn, thiên tai, dịch bệnh nguy hiểm gây ra được UBND cấp xã xác nhận; một con của bệnh binh, người nhiễm chất độc da cam suy giảm khả năng lao động từ 61% đến 80%.
Bên cạnh đó, cũng sẽ tạm hoãn gọi nhập ngũ đối với những người thuộc các trường hợp như: có anh, chị hoặc em ruột là hạ sĩ quan, binh sĩ đang phục vụ tại ngũ (đang phục vụ trong quân đội - PV) hoặc đang thực hiện nghĩa vụ tham gia công an nhân dân; là người thuộc diện di dân, giãn dân trong 3 năm đầu đến các xã đặc biệt khó khăn theo dự án phát triển kinh tế xã hội của Nhà nước do UBND cấp tỉnh trở lên quyết định; là cán bộ, công chức, viên chức, thanh niên xung phong được điều động đến công tác, làm việc ở vùng có điều kiện kinh tế xã hội đặc biệt khó khăn theo quy định của pháp luật.
Ngoài ra, những công dân đang học tại các trường THPT, CĐ, ĐH (hệ chính quy) và dân quân thường trực cũng được tạm hoãn nghĩa vụ quân sự.
Điều 41 của luật Nghĩa vụ quân sự có quy định cụ thể về những trường hợp miễn và tạm hoãn nghĩa vụ quân sự
Về các trường hợp được miễn gọi nhập ngũ, thiếu tá Vương Thanh Phong, công tác tại Trung đoàn 896, Bộ chỉ huy quân sự tỉnh Cà Mau, cho biết đó là những công dân con của liệt sĩ, thương binh hạng một; có một anh hoặc em trai của liệt sĩ; một con của thương binh hạng hai; một con của bệnh binh suy giảm khả năng lao động từ 81% trở lên; một con của người nhiễm chất độc da cam suy giảm khả năng lao động từ 81% trở lên.
Song song đó, cũng sẽ miễn nghĩa vụ quân sự với những người làm công tác cơ yếu không phải là quân nhân, công an nhân dân; hoặc các cán bộ, công chức, viên chức, thanh niên xung phong được điều động đến công tác, làm việc ở vùng có điều kiện kinh tế xã hội đặc biệt khó khăn theo quy định của pháp luật từ 24 tháng trở lên.
Công dân thuộc diện được tạm hoãn hoặc miễn nhập ngũ nếu tình nguyện thì được xem xét tuyển chọn và gọi nhập ngũ
Có nhiều ý kiến thắc mắc: "Miễn và tạm hoãn nghĩa vụ quân sự khác nhau như thế nào?", thiếu tá Nhân giải thích: "Công dân thuộc diện miễn nghĩa vụ quân sự được phép không tham gia nghĩa vụ quân sự dù trong độ tuổi gọi nhập ngũ. Còn công dân thuộc diện tạm hoãn gọi nhập ngũ quy định tại khoản 1 Điều 41 của luật Nghĩa vụ quân sự. Nếu không còn lý do tạm hoãn và còn trong độ tuổi gọi nhập ngũ thì sẽ được gọi nhập ngũ".
Lại có câu hỏi: "Giả sử trong trường hợp được miễn, tạm hoãn nghĩa vụ quân sự nhưng vẫn muốn nhập ngũ thì có được không?".
Thiếu tá Nhân trả lời: "Công dân thuộc diện được tạm hoãn hoặc miễn nhập ngũ được quy định tại khoản 1 và 2 Điều 41 của luật Nghĩa vụ quân sự. Nếu như các công dân này tình nguyện thì được xem xét tuyển chọn và gọi nhập ngũ".
Du học sinh có phải đi nghĩa vụ quân sự?
Căn cứ theo quy định tại khoản 2 Điều 4 Luật Nghĩa vụ quân sự năm 2015 thì công dân trong độ tuổi bắt buộc thực hiện nghĩa vụ quân sự thì không phân biệt dân tộc, thành phần xã hội, tín ngưỡng, tôn giáo, trình độ học vấn, nơi cư trú thì phải thực hiện nghĩa vụ quân sự theo quy định của pháp luật về nghĩa vụ quân sự.
Theo đó, nếu du học sinh hay người định cư tại nước ngoài chưa cắt hộ khẩu thường trú tại Việt Nam, chưa xóa thường trú tại Việt Nam thì vẫn phải thực hiện nghĩa vụ quân sự theo quy định.
Trong trường hợp đã cắt khẩu tại Việt Nam đã trở thành công dân của nước sở tại thì sẽ không phải thực hiện nghĩa vụ quân sự.
Thanh niên Đà Nẵng trong lễ tòng quân tháng 2/2023. (Ảnh: Xuân Tiến)
Trường hợp được miễn nghĩa vụ quân sự
Căn cứ theo quy định tại khoản 2 Điều 41 Luật Nghĩa vụ quân sự năm 2015 thì những trường hợp sau được miễn gọi tham gia nghĩa vụ quân sự:
- Công dân là con của thương binh hạng một hoặc con của liệt sĩ.
- Công dân đã có một anh trai hoặc em trai là liệt sĩ.
- Một trong các con của thương binh hạng hai; Một trong các con của bệnh binh bị suy giảm khả năng lao động từ 81% trở lên; Một trong các con của người bị nhiễm chất động màu da cam và bị suy giảm khả năng lao động từ 81% trở lên.
- Công dân là người làm công tác cơ yếu nhưng không phải là quân nhân hay Công an nhân dân.
- Công dân là cán bộ, công chức, viên chức, thanh niên xung phong được điều động đi làm việc, công tác ở vùng có điều kiện về kinh tế-xã hội đặc biệt khó khăn theo quy định của pháp luật với thời gian làm việc từ 24 tháng trở lên.
Trong nhóm những công dân được hoãn nghĩa vụ quân sự không quy định về trường hợp công dân là du học sinh hay người Việt Nam định cư tại nước ngoài được miễn nghĩa vụ quân sự. Do đó, du học sinh hay người Việt Nam định cư tại nước ngoài vẫn phải có nghĩa vụ thực hiện nghĩa vụ quân sự theo quy định của pháp luật hiện hành.
Tuy nhiên, nếu du học sinh, người Việt Nam định cư tại nước ngoài vẫn thuộc một trong các đối tượng được nêu trên thì vẫn được miễn thực hiện nghĩa vụ quân sự theo quy định.
Nếu không được miễn, thời gian tạm hoãn là bao nhiêu?
Theo quy định tại khoản 1 Điều 41 Luật Nghĩa vụ quân sự năm 2015, được sửa đổi, bổ sung bởi điểm c khoản 1 Điều 49 Luật Dân quân tự vệ năm 2019 thì những trường hợp sau đây, công dân được tạm hoãn tham gia nghĩa vụ quân sự:
- Công dân chưa đủ sức khỏe phục vụ tại ngũ theo kết luận của Hội đồng khám sức khỏe có thẩm quyền.
- Công dân đến tuổi tham gia nhập ngũ nhưng là lao động duy nhất phải trực tiếp nuôi dưỡng thân nhân không còn khả năng lao động hoặc chưa đến tuổi lao động hoặc trong gia đình của công dân đó bị thiệt hại nặng về người và tài sản do tai nạn, thiên tai, dịch bệnh nguy hiểm gây ra và có sự Ủy ban nhân dân cấp xã xác nhận.
- Một con của bệnh binh, người nhiễm chất độc da cam suy giảm khả năng lao động từ 61% đến 80%.
Thanh niên Đà Nẵng nô nức lên đường nhập ngũ. (Ảnh: Xuân Tiến)
- Công dân có anh, chị hoặc em ruột là hạ sĩ quan, binh sĩ đang phục vụ tại ngũ; hạ sĩ quan, chiến sĩ thực hiện nghĩa vụ tham gia Công an nhân dân.
- Người thuộc diện di dân, giãn dân trong 3 năm đầu đến các xã đặc biệt khó khăn theo dự án phát triển kinh tế – xã hội của Nhà nước do Ủy ban nhân dân cấp tỉnh trở lên quyết định.
- Công dân là cán bộ, công chức, viên chức, thanh niên xung phong được điều động đến công tác, làm việc ở vùng có điều kiện kinh tế – xã hội đặc biệt khó khăn theo quy định của pháp luật.
- Đang học tại cơ sở giáo dục phổ thông; Đang được đào tạo trình độ đại học hệ chính quy thuộc cơ sở giáo dục đại học, trình độ cao đẳng hệ chính quy thuộc cơ sở giáo dục nghề nghiệp trong thời gian một khóa đào tạo của một trình độ đào tạo.
Trong các trường hợp được tạm hoãn thực hiện nghĩa vụ quân sự được phân tích ở trên thì du học sinh vẫn được tạm hoãn thực hiện nghĩa vụ quân sự cho đến khi hoàn thành xong chương trình học và vẫn trong độ tuổi tham gia nghĩa vụ quân sự. Bởi vì trong những trường hợp được quy định hoãn nghĩa vụ quân sự thì có quy định về trường hợp công dân đang học tập tại các cơ sở giáo dục phổ thông, đào tạo đại học hệ chính quy thì được hoãn bằng thời gian một khóa đào tạo.
Theo quy định này thì không phân biệt cơ sở giáo dục và đào tạo trong nước hay nước ngoài nên trường hợp du học sinh học tập chương trình đào tạo trên tại nước ngoài thì vẫn được hoãn thực hiện nghĩa vụ quân sự bằng khóa học đào tạo.
Như vậy, nếu du học sinh khi vẫn còn hộ khẩu thường trú, đăng ký tạm trú còn hiệu lực tại Việt Nam và vẫn được công nhận là công dân Việt Nam thì vẫn phải thực hiện nghĩa vụ quân sự bắt buộc theo quy định của pháp luật hiện hành, trừ trường hợp thuộc nhóm đối tượng được miễn hay tạm hoãn nghĩa vụ quân sự.